O'zbekistonning raqamli orqada qolishi: milliardlab dollarlar xavf ostida

PayPal va Apple Pay'ning yo'qligi iqtisodiy o'sish va innovatsiyalarni to'xtatib qo'ymoqda

2023 yilda global raqamli to'lovlar bozori 6,7 trillion dollarga yetgan bir davrda O'zbekiston xavfli izolyatsiyada qoldi. PayPal, Apple Pay va Google Pay kabi gigantlarning yo'qligi shunchaki noqulaylik emas - bu mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi uchun jiddiy tahdiddir.

Jahon banki ma'lumotlariga ko'ra, raqamli moliyaviy texnologiyalarni faol joriy etayotgan mamlakatlar YaIM o'sishini o'rtachadan 2-3% yuqori ko'rsatmoqda. O'zbekiston uchun bu har yili potentsial yo'qotilgan 1,5-2 milliard dollardir.

"Xalqaro to'lov tizimlarining yo'qligi faqat pul haqida emas. Bu investorlarning ishonchi va global iqtisodiyotga integratsiya haqida," - deb izohlaydi Shuhrat Qurbonov, raqamli xavfsizlik bo'yicha ekspert.

Vaziyatning paradoksi shundaki, O'zbekistondagi sayyohlar 2019 yildan beri Apple Pay va Google Play'dan foydalanishlari mumkin, 36 million mahalliy aholi esa bu imkoniyatdan mahrum. Bu nafaqat ichki bozorni cheklaydi, balki elektron tijorat va startap ekotizimini rivojlantirish uchun jiddiy to'siqlar yaratadi.

Asosiy muammo "Shaxsiy ma'lumotlar to'g'risida"gi qonunning 27-1-moddasida yashiringan bo'lib, unda fuqarolar ma'lumotlarini faqat mamlakat ichidagi serverlarda qayta ishlash talab qilinadi. Bu yuridik muammo xalqaro to'lov tizimlari uchun haqiqiy to'siq bo'lib qoldi.

Biroq, yechim ko'ringanidan ham osonroq bo'lishi mumkin. Ekspertlar qonunni radikal tarzda o'zgartirmasdan, balki serverlarni O'zbekistonda joylashtirish bu tizimlarning ishlashi uchun majburiy emasligini rasmiy ravishda tushuntirish kerakligini taklif qilmoqdalar.

Mamlakat hukumati allaqachon asosiy idoralarga 2024 yil oxirigacha to'lov gigantlari bilan muzokaralar o'tkazishni topshirgan. Ammo vaqt O'zbekistonga qarshi ishlamoqda - har bir kechikish kuni rivojlangan iqtisodiyotlar bilan raqamli farqni kengaytirmoqda.

Xalqaro to'lov tizimlarini integratsiyalash - bu shunchaki qulaylik emas. Bu:

• Har yili YaIMning 2-3% ga potentsial o'sishi
• Texnologiya sektoriga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish
• Mahalliy startap ekotizimini rivojlantirish
• O'zbek kompaniyalarining global bozordagi raqobatbardoshligini oshirish

O'zbekiston yo'l ayrilishida turibdi. Ma'lumotlarni himoya qilish va iqtisodiy taraqqiyot o'rtasidagi tanlov mamlakatning kelajagini o'n yillar oldinga belgilab berishi mumkin. Davlat muvozanatni topib, raqamli yutuqqa erishishi mumkinmi yoki global iqtisodiyot chetida qolish xavfi bormi?

Vaqt ko'rsatadi, lekin soat allaqachon tikillayapti. Va har bir kechikish soniyasi O'zbekistonga tez o'zgarayotgan raqamli dunyoda millionlab boy berilgan imkoniyatlarga tushishi mumkin.